Hôm ấy, nhà thằng Pherucsiô lặng ngắt hơn ngày thường. Cha nó là chủ một hiểu tạp hoá nhỏ, ra Phorli cất hàng, mẹ nó cũng theo đi, nhân tiện để chữa mắt cho một đứa cháu gái, đến hôm sau sau hai người mới về được. Người vú già, cơm chiều xong cũng xin phép về thăm con. Vì thế ở nhà chỉ còn một bà cụ già liệt chân với đứa bé 13 tuổi, tên gọi Pherucsiô.

Nhà này nhỏ, thấp ở chơ vơ cạnh đường cái ra Phorli ly sở tỉnh Rômânh. Sau nhà có vườn trồng rau, xung quanh rào giậu. Cạnh nhà là một toà khách sạn cháy đổ đã hai tháng nay, bỏ không. Bốn mặt là những cánh đồng dâu, xa xa thấp thoáng mấy làng xóm cô tịch.

Đêm ấy, đồng hồ sắp điểm 12giờ, bên ngoài trời tối như mực, mưa rơi tầm tã, gió thổi ào ào. Bà lão vẫn còn thức, ngồi tựa lưng trong cái ghế bành ở buồng ăn, là một gian bày lủng củng những bàn ghế cũ và chỉ cách vườn rau có một bức vách mỏng. Bà cụ có vẻ lo buồn và nóng ruột, mỗi tiếng động lại làm cho bà phải lắng tai.

_ Cạch ! cạch !

Có tiếng gõ cửa. Lần này đích thực là thằng Pherucsiô đi chơi về. Người ướt như chuột, đầu tóc rũ rượi vì mũ bị gió đánh bay xuống hố ! Trán nó sưng vếu bằng quả ổi vì nó đi đánh nhau bị ném đá phải. Không những thế nó còn thua bạc nữa, trong túi có đồng nào hết sạch !

Ánh sáng ngọn đèn dầu tuy lù mù leo lắt, bà cụ cũng nhìn thấy vẻ tiều tuỵ của cháu. Bà hỏi chặn mấy câu, hiểu ngay “ông cháu” đã đi đánh nhau và bị thua bạc. Biết không thể giấu được nữa, Pherucsi ô liền thú mọi tội. Bà cụ vốn thương cháu nhất nhà nên nức nở khóc.

_ Cháu ơi ! Thực là cháu chẳng thương bà, không thế sao cháu nhân lúc cha mẹ vắng nhà đi chơi bời lêu lỏng như vậy ? Để bà ro ró một mình ở nhà, cháu thực nhẫn tâm ! Này Pherucsi ô ơi ! Ta bảo cháu đã sa vào con đường đen tối nó sẽ đưa cháu tới những chốn xấu xa nhơ nhớp ! Ta đã trông thấy nhiều đứa trẻ bắt đầu lêu lỏng như cháu rồi sau thành ra những kẻ bất lương. Trước hết trốn nhà đi chơi, đánh nhau với bạn, ham mê cờ bạc rồi dần dần từ cái đấm đi đến lưỡi dao, từ cờ bạc đến việc làm xằng, từ việc làm xằng đến việc ăn cướp !

Pherucsi ô tựa lưng vào tủ, cúi gằm mặt đứng nghe.

Bà cụ vừa khóc vừa nói tiếp :

_ Từ chỗ cờ bạc đến chỗ ăn trộm, ăn cướp không xa đâu cháu ạ. Cháu không trông gương thằng Môzini ở vùng này là một thằng đầu trộm đuôi cướp, mới 24 tuổi đã hai lần ngồi tù. Mẹ nó, ta cũng quen. Bà ta buồn rầu về con rồi mất. Cha nó thất vọng cũng bỏ sang Thuỵ Sĩ. Ta biết nó từ khi nó hãy còn nhỏ. Thằng Môzini lúc đầu cũng lêu lỏng như cháu, rồi mỗi ngày một hư đốn thêm. Nếu cháu không nghe bà thì sau này cha mẹ cháu cũng sẽ phải chịu một số phận như cha mẹ thằng Môzini, chứ chẳng không !

Pherucsiô đứng im. Thực ra nó cũng là một đứa trẻ cũng có chút lương tâm, chỉ phải cái tính bướng bỉnh và khó bảo.

Thấy Pherucsi ô đứng im bà cụ lại nói :

_ Cháu ơi, cháu không có một câu gì để hối hận à ? Cháu thử trông kỹ thân hình bà xem có còn sống được bao lâu nữa ? Cháu không nên nhẫn tâm làm cho người sinh ra mẹ cháu đã quá già yếu,suy nhược, đang nằm kề miệng lỗ, còn phải đau lòng, còn phải rơi lệ ! Ngày còn bé sao cháu yêu bà, quí bà thế ? Đến bây giờ bà già yếu không đi lại được là lúc cần có cháu để an ủi thì cháu lại…

Nghe đến đây Pherucsi ô cảm động quá toan chạy lại với bà, bỗng có tiếng sột soạt ở ngoài vườn, nó dừng lại lắng tai.

Trời mưa nặng hạt.

Cửa vườn lại có tiếng động, lần này bà cụ nghe thấy, giật mình hỏi cháu :

Pherucsi ô nói khẽ :

_ Thưa bà, mưa !

Bà cụ lau nước mắt nói tiếp :

_ Cháu hãy hứa với bà : từ nay về sau, cháu sẽ không làm cho bà phải đau lòng nữa !

Bỗng cửa vườn lại có tiếng kẹt ! Bà cụ xám ngắt kêu :

_ Cháu ra xem. Không phải trời mưa…

Song bà lại bảo :

_ Nhưng thôi, cháu cứ đứng đây.

Rồi bà cầm tay Pherucsi ô kéo lại cạnh bà.

Cả hai bà cháu đều nín thở. Chỉ thấy tiếng mưa ào ào.

Một lát sau, hai bà cháu đều phát run lên vì có tiếng người đi ở gian bên cạnh.

Pherucsi ô cất giọng run run hỏi :

_ Ai đấy ?

Không tiếng trả lời.

Pherucsi ô mặt tái mét, hỏi dồn :

_ Ai đấy ? Ai đấy ?

Vừa hỏi xong, thì hai bà cháu đều rú lên một tiếng : Có hai người đàn ông nhảy vào trong buồng !

Một người sấn lại, một tay nắm chặt lấy Pherucsi ô , một tay bịt miệng nó ; còn người kia thì chạy lại bóp cổ bà già.

Người thứ nhất nói :

_ Muốn sống thì im mồm !

Người thứ hai giơ dao và kêu :

_ Suỵt !

Cả hai người đều đeo mặt nạ đen, người thứ nhất hỏi khẽ Pherucsi ô :

_ Tiền bạc bố mày để đâu ?

Pherucsi ô , hai hàm răng lập cập thưa :

_ Ở đằng kia….trong tủ.

Người kia bảo :

_ Mày theo tao !

Rồi lôi nó lại trước tủ giúi nó xuống đất,lấy hai chân kẹp lấy cổ , còn một tay cầm đèn lồng, một tay cạy tủ.

Vơ vét xong, chúng dọa hai bà cháu nếu kêu cứu, chúng sẽ lộn lại “sửa” cả hai.

Chợt có tiếng người đi và hát ở ngoài đường cái. Tên trộm thứ hai vung mặt ra ngoài mạnh quá làm rơi mặt nạ.

Bà lão kêu to :

_ Môzini !

Tên trộm thét lớn :

_ Đồ khốn nạn ! Không thể để mày được !

Nói xong, giơ dao thẳng cánh đâm bà lão !

Đồng thời, Pherucsi ô chạy ôm choàng lấy bà để chắn mũi dao.

Hai tên trộm đạp tắt đèn tẩu thoát, Pherucsi ô bỏ bà ra và thụt xuống đất, hai chân quỳ, đầu gục vào lòng bà.

Bà lão hoàn hồn gọi cháu :

_ Pherucsiô ơi !

Cháu đáp :

_ Bà ơi !

_ Chúng đi cả rồi chứ !

_ Vâng .

_ Chúng không giết bà.

_ Vâng.

_ Chúng không giết bà.

_ Không…bà thoát nạn. Chúng chỉ lấy tiền thôi. Nhưng cha cháu đã mang gần hết số tiền đi cất hàng, chả còn gì !

Bà cụ thở một hơi dài như trút một gánh nặng.

Pherucsi ô vẫn quỳ và ôm lấy bà, thở hổn hển nói :

_ Bà ơi ! Bà yêu quý của cháu ơi ! Bà vẫn yêu cháu chứ ? …Thế mà, cháu cứ làm phiền lòng bà…

_ Không, cháu đừng nói thế, bà không nghĩ đến chuyện ấy nữa, bà quên cả rồi, bà yêu cháu bà vô cùng !

Bằng giọng run run, cậu bé gắng sức nói tiếp :

_ Cháu cứ làm phiền lòng bà, nhưng…bao giờ cháu cũng yêu bà trên tất cả mọi người. Bà có tha thứ cho cháu không? Tha cho cháu, bà ạ !

_ Ừ, bà tha lỗi cho cháu. Bà hết lòng tha lỗi cho cháu. Cháu chưa tin à ? Cháu yêu dấu của bà ơi ! Cháu hãy đứng dậy. Bà không mắng cháu nữa đâu ! Cháu giỏi lắm ! Đi thắp đèn đi… Cố lên ! Đứng dậy, Pherucsiô ơi !

Cậu bé đáp, giọng yếu dần :

_ Cám ơn bà. Bây giờ cháu yên lòng lắm. Bà ơi ! Bà có nhớ cháu bà không ? Bà không bao giờ quên cháu Pherucsiô của bà chứ ?

Thấy cháu nói vậy, bà cụ thất kinh vỗ vai cháu gọi :

_ Pherucsiô ơi !

Và cúi xuống nhìn mặt cháu.

Cậu bé nói thì thào trong hơi thở :

_ Bà nhớ cháu nhá ! Cháu nhờ bà hôn mẹ cháu…cha cháu…em Luygina…Lạy bà…bà ơi !

Bà cụ kinh ngạc lay đầu cháu và kêu :

_ Pherucsi ô ơi ! Cháu làm sao thế ? Trời ơi ! Không biết làm sao cháu tôi lại thế này ? Tội nghiệp cháu tôi ! Ai cứu cháu tôi với… Tỉnh dậy, cháu ơi !

Nhưng Pherucsi ô không trả lời. Cậu bé anh hùng ấy, bị lưỡi dao đâm suốt lưng, máu ra lênh láng vừa thở hơi cuối cùng, trong lòng rất sung sướng vì đã cứu bà thoát chết !