Thủ tục về hưu của mẹ đã gần xong, nhưng kết quả côngviệc của Thu là làm cấp dưỡng mà không phải là dạy học, mẹ bực mình đến suýtnữa thì tái phát bệnh đi tiểu ra máu.

Thu nghe tin tỏ ra bình tĩnh hơn mẹ, hình như Thu đãchuẩn bị trường hợp xấu nhất, cho nên gặp chuyện này Thu không bối rối, hoảnghốt. Thu an ủi mẹ:

– Làm cấp dưỡng thì làm cấp dưỡng, công tác cách mạngkhông có chuyện thấp cao snag hèn, làm cấp dưỡng vẫn tốt hơn về nông thôn cơmà.

Mẹ thở dài:

– Việc thế này rồi cũng đành vậy. Nhưng nghĩ, con gáimẹ thông minh, chăm chỉ, cả đời phải ở trong bếp thì tức lắm.

Thu đưa câu nói của Ba ra để động viên mẹ:

– Mẹ đừng suy nghĩ nhiều, đừng nghĩ xa, thế giới nàythay đổi hàng ngày, biết đâu làm cấp dưỡng vài năm sẽ được chuyển công táckhác.

Mẹ nói:

– Đấy là sự rộng rãi, độ lượng của con gái, việc gìcũng nghĩ thoáng hơn m>

Thu nghĩ, số phận là thế, không rộng rãi độ lượng cònbiết phải làm thế nào?

Nghỉ hè, thủ tục về hưu của mẹ cũng đã xong, nhưngviệc thế chỗ thì vẫn chưa, không biết nhà trường còn vướng chuyện gì. Bạn họccủa Thu nghe được tin này từ Thu đều làm xong thủ tục thế chỗ, còn Thu là ngườiđầu tiên biết tin lại chưa làm xong. Mẹ sợ không được, sợ chờ chờ đợi đợi rồihỏng việc, nên thường xuyên đến gic ông bí thư.

Ông Chung nói:

– Không phải nhà trường không khẩn trương, chúng tôiđã gửi báo cáo lên trên rồi, sở giáo dục vẫn chưa duyệt. Tôi đoán, có thể vìđang nghỉ hè, các thầy giáo, cô giáo về hết, cần cấp dưỡng làm gì? Chả nhẽ vừatham gia công tác đã được hưởng ngay mấy tháng lương ngồi không à?

Mẹ rất buồn, dự đoán tháng Chín vào năm học mới, sởgiáo dục vẫn chưa để những người thế chỗ đi làm.

Gia đình Thu rơi vào tình cảnh vô cùng khó khăn, vì mẹđã về hưu, mỗi tháng lương hưu chỉ có hai mươi tám đồng, mà Thu thì chưa đượcthế chỗ, không có lương. Trước đây lương mẹ mỗi tháng được bốn mươi lăm đồngcũng không đủ sống, nay giảm gần bốn mươi phần trăm, lại càng khó khăn hơn.

Vậy là Thu phải đi lao động vụ việc.

Việc thế chỗ của Thu vẫn chưa đâu vào đâu, nhưng trongcon mắt người ngoài Thu đã như một giáo viên, kiếm được bộn tiền. Rất nhiều ngườitrước kia có quan hệ tốt với Thu nay cũng xa dần. Có thể mọi người dễ đồng tìnhvới người bất hạnh, nhưng nếu người bất hạnh có chút may măn, những người đồngtình trước đây bỗng trở nên không vui, còn không vui hơn khi trông thấy nhữngngười may mắn được may mắn hơn.

Ông bí thư nhiều lần nói với mẹ Thu:

– Thời gian này vô cùng quan trọng, chị phải bảo cháuThu không được phạm sai lầm. Chúng tôi để cháu được thế chỗ nhiều người cũng đỏmắt, chị phải hết sức cẩn thận, nếu không chúng tôi khó làm việc.

Bà Lí, chủ tịch khu dân cư cũng biết Thu được thế chỗnhiều người ít việc, trước tiên phải chiếu cố đến những người không kiếmđược>

Thu vàng vội thanh minh:

– Bác ơi, mẹ cháu đã về hưu rồi, nhưng việc thế chỗcủa cháu vẫn chưa xong thủ tục, cho nên gia đình rất khó khăn.

Bà Lí “ờ” một tiếng, rồi nói:

– Vậy cô nên về nông thôn rèn luyện đi đã, chờ đến khilàm xong thủ tục thế chỗ sẽ về đi làm, cô cứ bám lấy thành phố nếu tôi cho côcông việc chẳng hóa ra tôi tiếp tay cho tiêu cực à?

Mẹ nói:

– Thu ơi, mẹ con ta về thôi, không làm phiền bác Línữa.

Thu không chịu về:

– Mẹ về trước đi, con chờ một lúc nữa.

Thu nói với bà Lí:

– Cháu không sợ về nông thôn, có điều nhà cháu khókhăn quá, cháu không đi làm chút gì thì nhà cháu không sống nổi.

Bà Lí hạ giọng:

– Cô thích chờ thì cứ chờ, tôi không bảo đảm có việccho cô.

Thu bảo mẹ về, cô chờ ở đây. Chờ suốt hai tiếng đồnghồ bà Lí vẫn không sắp xếp công việc cho Thu. Có hai lần bên A ngó đến Thu,nhưng bà Lí cứ một mực giới thiệu người khác. Bà ta giải thích:

– Khó khăn của cô chỉ tạm thời, cô có thể đi vay đâuđó, đến khi được làm cô giáo còn lo gì?

Thu giải thích mình thế chỗ không được làm giáo viênmà làm cấp dưỡng, bà Lí không tán thành, lắc đầu:

– Việc gì cô phải làm cấp dưỡng? Về nông thôn chẳnghơn làm cấp dưỡng à? Cô về nông thôn vài năm rồi được gọi về làm công nhân chảtốt hơn hay sao? Sáng sớm ngày thứ ba Thu lại đến nhà bà Lí thật sớm, ngồi ởnhà khách chờ việc. Đang suy nghĩ hôm nay không có việc thì biết làm thế nào,thì nghe có người hỏi:

– Thu, chờ việc đấy à?

Thu ngước nhìn, ngạc nhiên suýt kêu lên, thì ra”cô em vợ”. Cậu ta mặc quân phục có màu úa, áo thì vừa người nhưngquần quá rộng, rõ ràng là cái quần thùng thình mới phải dùng dây lưng thắt choeo nhỏ lại. Thu không biết giữa ngày hè nóng nực này cậu ta đóng bộ vào để làmgì. Thu nhìn kĩ, thấy trên ngực áo cậu ta có gắn huy hiệu lãnh tụ đỏ chót, cáimũ trên đầu cũng có huy hiệu, biết cậu ta đóng bộ không phải để chơi.

“Cô em vợ” mặt mày rạng rỡ:

– Tớ đi bộ đội rồi.

Thu không dám tin, cậu ta người nhỏ thó, cũng khôngkhỏe mạnh làm sao có thể tòng quân? Hay là vào bộ đội để làm cần vụ cho thủtrưởng?

Ở trường, “cô em vợ” không bao giờ dám nóichuyện với Thu, cũng không dám nói chuyện với ai, đúng là lặng lẽ ít nói, tronglớp mọi người cảm thấy không có sự tồn tại của cậu ta, không ngờ cậu ta lại đibộ đội, hình như cũng để tránh về nông thôn.

“Cô em vợ” hỏi lại:

– Thu đang chờ việc à? – Thấy Thu gật đầu, cậu ta vàonhà hỏi mẹ – Mẹ, sao mẹ không bố trí công việc cho bạn ấy?

Thu nghe thấy bà Lí nói:

– Mẹ đây có không bố trí việc cho cô ấy? Lâu nay việcít, người nhiều.

– Mẹ bố trí công việc cho bạn ấy, bạn ấy đang chờ đấy- “Cô em vợ” nói.

– Chờ nhưng phải có việc. – Bà Lí nói

Thu thấy “cô em vợ” thì thầm gì đó với mẹ,nhưng nghe không rõ. Thu rất cảm kích “cô em vợ”, nhưng lại cảm thấykhó xử, hình như mình đang cầu xin cậu ta.

Một lúc sau bà Lí ra, nói:

– Ông Vạn Xương Thịnh ở nhà máy giấy hôm qua đến đâytìm người làm, việc tương đối vất vả, tôi không giới thiệu cô. Nếu cô muốn làmthì đi làm.

Thu vui mừng nhìn ra ngoài, vội nói:

– Cháu làm, cháu không ngại khổ. Bác có cần viết chocháu cái giấy giới thiệu không ạ?

– Không cần, cô cứ bảo tôi giới thiệu, chả nhẽ ông ấykhông tin? – Bà ta nói xong liền quay vào làm việc của mình.

Thu biết nhà máy giấy ấy ở đâu, nhưng ông Vạn XươngThịnh là ai, tìm ở đâu thì Thu không biết. Thu nhìn bà Lí đang bận việc riêngkhông muốn nói chuyện với Thu, nên Thu cứ đến nhà máy giấy xem sao.

Thu cảm ơn bà ta rồi đến thẳng nhà máy giấy. Đang đithì có người cưỡi xe đạp đuổi theo, ấn chuông ngay bên cạnh. Thu quay lại nhìnthì ra “cô em vợ” mặt tươi roi rói, nói với Thu:

– Lên đây tôi đèo Thu đến nhà máy giấy, còn xa lắm.

Mặt Thu đỏ bừng, vội nói:

– Không cần, không cần, cứ để tôi đi một mình, bạn điviệc của bạn.

“Cô em vợ” cưỡi xe đạp đi bên cạnh, khuyênThu:

– Lên đây, tốt nghiệp rồi, sợ gì chứ?

Thu vẫn không chịu, “cô em vợ” xuống xe, đivới Thu. Người đi đường nhìn hai người với cặp mắt hiếu kỳ, khiến Thu mất tựnhiên, nói:

– Bạn … đi đi, để tôi đi một mình.

“Cô em vợ” kiên trì theo Thu:

– Thu biết tìm bác Thịnh ở đâu, tôi đưa đi. Tôi sắpvào bộ đội rồi, bạn bè với nhau, nói với nhau vài câu không được hay sao?

Thu phát hiện trước đây mình không hiểu gì “cô emvợ” này, có thể Thu không hiểu bất cứ một học sinh nào trong lớp, lũ họcsinh cùng lớp chỉ ham chơi, trêu chọc các thầy các cô, còn nữa chẳng hiểu gì.Nhất là những học sinh nam như “cô em vợ” lúc nào cũng như trẻ con.Nhưng cậu trẻ con này đã đi bộ đội, hơn nữa lại còn có xe đạp định đèo Thu, bắtchuyện với Thu, xem ra định để ý đến Thu.

Đến nhà máy giấy, cậu ta giúp , cao không đến một métsáu mươi lăm, vừa gầy vừa nhỏ, lưng lại gù, tử khí bao Thu tìm ông Thịnh. Thunhìn, cái người gọi là ông Thịnh này là một người trung niênbọc khuôn mặt,giống như người nghiện thuốc phiện, đuôi mắt như có cục dừ, so với cái tên ôngta thật châm biếm và hài hước.

“Cô em vợ” nói với ông Thịnh:

– Bác Thịnh, đây là cô Thu, bạn học của cháu, mẹ cháubảo đưa cô ấy đến đây làm việc, nhờ bác quan tâm.

Thu đang ngạc nhiên với lời lẽ mệnh lệnh xã giao thìnghe ông Thịnh nói với “cô em vợ”:

– Thu thiếc quái gì? Chẳng phải là con gái lớn của côgiáo Trương hay sao? – Ông ta quay sang Thu: – Tôi biết cô, mẹ cô dạy tôi. Hồiấy mẹ cô bảo tôi phải chăm học, nếu không chăm học thì không có tương lai. Côgiáo nói người, nhưng lại rơi vào con mình, con gái mình không học hành tử tế,bây giờ phải đi làm công việc vặt.

“Cô em vợ” nói:

– Bác đừng nói bậy, cô Thu học giỏi lắm, là vì cô ấy đang chờ để được thế chỗcủa mẹ, vào làm giáo viên, ở nhà không có việc gì, tạm thời đi lao động.

Ông Thịnh nói:

– Vậy là cả nhà dạy học? Thế thì tốt. Tôi là người họchành không ra gì, nhưng khá lắm.

Thu cười:

– Phải rồi, học hành có ích gì đâu? Bác đã có tươnglai, mong được sự quan tâm của bác.

“Cô em vợ” dặn ông Thịnh vài câu rồi nói vớithu:

– Tôi đi nhé, Thu phải cẩn thận, nếu công việc nặngnhọc, về nói với mẹ tôi đổi việc khác.

Thu chỉ biết nói cảm ơn.

Chờ cho “cô em vợ” đi,>

– Cậu ấy là đối tượng của cô đấy à?

– Không ạ

– Tôi cũng bảo không phải, nếu cậu ta là đối tượng củacô, mẹ cậu ta đâu để cô đến lao động ở đây.

Ông Thịnh nhìn khắp lượt Thu, nói:

– Cô yên tâm, mẹ cô dạy tôi, tôi không đối xử tệ vớicô đâu. Hôm nay cô theo tôi sang bên kia sông mua đồ rồi chuyển về.

Hôm ấy Thu kéo theo cái xe ba gác, đi với ông Thịnhsang bên kia sông mua đồ. Dọc đường ông ta khoác lác mình thích đọc sách, hứasẽ cho Thu mượn sách, còn bảo sẽ bố trí việc nhẹ cho Thu. Thu cứ ừ ừ à à, khôngbiết ông ta định chơi trò gì đây.

Bốn giờ chiều hai người làm xong việc, ông ta khenThu, bảo sau này đi lấy hàng sẽ gọi Thu. Ông ta nói:

– Chúng tôi ở đây nghỉ ngày chủ nhật, vì tôi nghỉ chủnhật, tôi không có mặt, đám lao động phụ rất lười, dứt khoát cho bọn chúngnghỉ, khỏi phải chi tiền. Nhưng xem ra cô rất chăm chỉ, tôi bố trí việc cho côlàm, có làm không?

Trước đây Thu đi lao động không nghỉ Chủ nhật bao giờ,liền nói:

– Tất nhiên là được.

Ông Thịnh nói:

– Thế thì tốt, ngày mai cô kéo cái xe này đến nhà máyrượu ở cảng số Tám lấy máy tải bã rượu tôi đã đặt trước, đưa về đây để nhà máynuôi lợn. Đấy là tôi ưu tiên cho cô, cô đừng nói với ai, rồi họ bảo tôi tốt vớicô.

Thu tỏ ra cảm kích, lòng tự tôn của ông Thịnh lên caocực điểm, làm ra vẻ tán thưởng:

– Cô đúng là con người hiểu biết, ai tốt ai xấu cô đềubiết. – Nói xong, ông ta lấy từ trong túi ra hai mảnh giấy – Đây là phiếu lấyhàng, ngày mai cô theo phiếu này đi lấy hàng. Đây là phiếu ăn của nhà tập thể,ngày mai cô có thể đến lĩnh hai cái bánh bao chay, coi như bữa trưa của cô. Nămgiờ chiều đưa hàng về giao cho nhà ăn>

Sáng hôm sau, Thu dậy sớm, đến nhà máy giấy lấy xe bagác và lĩnh hai cái bánh bao chay, đi ra cảng số Tám. Cảng số Tám ở bờ sông,cách đấy chừng hơn chục dặm. Trên thượng nguồn sông có bến phà, có thể cho xeba gác sang sông. Hiện tại đang là mùa hè, nước lên cao ngang bờ, không phảilên dốc xuống dốc, chỉ cần lên phà cẩn thận để người và xe không rơi xuốngsông.

Giống như những lần lao động khác, hễ ra khỏi cửa làThu cởi giày, sợ hỏng giày, lúc ra cửa Thu đi giày để mẹ thấy. Hôm nay Thu mặcđồ cũ của anh trai, mặc áo “hồn biển”, cái quần vá mẹ cắt ngắn đếnđầu gối, mọi người gọi đấy là quần “ngựa non”. Hồi ấy con gái khôngmặc quần có cửa trước, Thu khâu kín cái quần, mở cửa quần bên hông.

Mùa hè nắng nóng, Thu đội cái mũ cối cũ, kéo sụp xuốngđể không ai nhìn rõ mặt, nhớ lại câu nói của Lỗ Tấn: “Mũ rách che mặt quaphố đông người”. Thu không đọc câu tiếp theo, vì Thu không có nhà lầu nhỏ,không trốn vào đấy.

Thu vừa lên đến bờ bên kia thì muốn đi vệ sinh, tìmđược cái nhà vệ sinh công cộng, nhưng không dám đi, vì sợ người khác kéo mất xethì phải bồi thường.

Đang sốt ruột thì nghe có người nói ở phía sau:

– Đi đi, anh trông xe giúp.