Truyện đời bao nhiêu vui buồn sầu vắng thương yêu xót xa nhau có khi còn qua kiếp này và kiếp sau, nhiều cốt chuyện cổ tích dân gian để lại từng vùng từng nơi tới ngày hôm nay. Trước năm 1979, trong một gia đình có đôi vợ chồng với một đứa con 2 tuổi ở miền bắc của Lào, xa thành phố luang prabang 3 km với lời kể lại trạm thời gian. Một cốt chuyện xảy ra với lời hẹn ước câu thề nhắc nhủ qua kiếp đời vẫn còn lưu luyến đến kiếp sau, gần hai năm cô mới kể lại câu chuyện cho biết:

Tôi có một người bạn gái học chung lớp ở làng đó, nhiều khi trong ngày nghỉ học, tôi đi qua hay ghé thăm uống nước dừa non, lần này tôi thấy ở chùa làng cô bạn đông người buổi trưa, tôi hỏi: “Đâu phải ngày rằm? Sao người nhiều dữ vậy?”

Cô bạn ngồi xuống kể lại câu chuyện xẩy ra lang thang trong làng đã lâu mà bây giờ mới biết. Tôi nghe chuyện lạ lưu luyến với ma quái thì hai cái tai tôi nó tươi cười và đứng thẳng lên trời chờ nghe luôn vì nó không có cho tôi đi đâu nữa, phải ngồi nghe cho hết chuyện rồi hẵng đi tiếp.

Có một cô chồng đã chết hơn hai năm rồi, khi chồng cô bệnh chết thì đứa bé chỉ có được mấy tháng tuổi, cô vẫn sinh sống với đứa con đến hơn 2 tuổi, cô là một người xinh đẹp thiên nhiên, hiền lành ít nói, ngó cô là một người đàn bà rất đảm đang trong làng, mấy người già trong làng ai cũng khuyên cô lập gia đình đi vì tội nghiệp bé nhỏ mới có 2 tuổi thôi, một ngày mai đến cũng phải lo dạy dỗ cho con được ăn học đầy đủ, một mình cô sao lo được đây, cô chỉ mỉm cười và cúi đầu cám ơn thôi. Trong thời gian chồng cô chết gần hai năm đó thì có bao nhiêu chuyện đồn đãi, sợ sệt, ma quái và nhiều người trong làng khi ngày rằm hay ban đêm không ai đi qua mà dám ngó vào căn nhà cô nữa, tin đồn đãi càng ngày càng lan rộng ra khắp làng vì đã có nhiều người đến tán cô, nhưng đến canh khuya và lúc đi về thì ai cũng mang theo cái sợ sệt mà ông chồng đã chết đó để lại cho từng người đến tán cô trong đêm, không mấy ai dám đến tán cô lần thứ hai nữa. Theo lời kể của những người đến tán cô sau khi gần một năm mà chồng cô đã chết đó:

– Có một người trong làng vợ chết mấy năm rồi đến chơi, cô ngồi quay lưng vào cửa nhà trong nơi đứa con đang ngủ, còn anh đến chơi thì ngó thấy cả trong nhà khi chiếc đèn dầu thắp cháy, truyền thống của người ở quê Lào ngồi chơi ở lan can chứ không được vào trong nhà. Hai người ngồi trò chuyện đến hơn 10 giờ đêm, cũng là khuya rồi đối với thôn quê mà sáng phải dậy nấu xôi, đi làm ruộng nương từ sớm ngày, với cái im lặng của đêm quê bỗng nhiên đứa bé trong nhà cười lên khúc khíc, khúc khíc như có người đang đùa giỡn với nó, cô quay mặt ngó vào trong nhà và mỉm cười thì chợt bỗng nhiên có cơn gió từ đâu đột ngột thổi tới phù một nhát như người quạt mạnh hay thổi mạnh, chiếc đèn dầu tắt ngay luôn, tối đen như mực. Cô loay hoay tìm và đứng dậy vào trong nhà lấy bao quẹt, khi cô trở ra thì anh chàng đến chơi đã biến mất, cô dẹp dọn mấy ly nước tiếp khách rồi vào nhà đóng cửa ngủ tiếp với đứa bé. Trong khi cái đèn dầu tắt thì ngoài trời không một cơn gió nào cả, thì ở cửa vào trong nhà có một bóng hình của chồng cô đứng sừng sững ngó chằm chằm vẻ giận dữ và chỉ tay vào mặt người đến chơi, cái khủng hoảng bất thình lình đó làm cho anh chạy mất dạng trước khi cô tìm cái bao quẹt ra thắp đèn dầu. Ngày hôm sau thì nghe tiếng thì thầm thì thào về ma chồng cô rồi.

– Người đàn ông thứ hai đến tán cô thì cũng gần ngày rằm 15, ánh trăng soi sáng sân nhà và cây cối xung quanh. Hai người nói chuyện vui vẻ với cái đèn dầu và ly nước ở trước mặt, phong hình nên thơ với ánh trăng sáng bên ngoài. Cỡ hơn 10 đêm nữa rồi, anh mở miệng hỏi: “Từ khi anh chết một năm nay, cô có giấc mơ hay thấy hình dáng anh về thăm cô hay không?” Cô không kịp trả lời, vừa dứt câu hỏi thì đột ngột một cơn gió từ đâu ào ào ào rồi dừng tại chỗ nhưng cái đèn dầu không tắt, xanh lè ở bấc đèn một chút thôi, dù hết gió nhưng cái đèn vẫn không sáng lên, cơn lạnh lùng với da vịt da ngỗng bắt đầu nổi lên. Hai cái mặt người cũng xanh như bấc đèn làm cho cơn sợ ma tăng lên thêm nữa, tiếp theo là tiếng bước chân người đi ở gầm nhà rồi nghe rõ từng bước vòng quanh nhà ở dưới đất. Cô vẫn ngồi yên tĩnh như không có gì xẩy ra, còn anh đến chơi ngó trước ngó sau, rồi anh vươn mình lên ngó từ lan can nhà xuống đất theo tiếng bước chân đi đó. Ồ! Một tiếng và bay xuống cầu thang nhà về luôn quên cả đôi dép lào ở đó, vì thấy chồng cô đang đứng ngẩng mặt ngó lên tái xanh như ánh đèn dầu ở trên nhà, có vẻ ghen dữ tợn, rồi sáng mai cô mới đem đôi dép lào trao lại cho anh mà đến chơi đêm hôm qua.

– Người thứ 3 đến chơi cũng như thường xuyên của người trong làng, sau ruộng nương cơm chiều rồi mới tới. Trời tối xuôi về đêm rồi, hai người trò chuyện vui, anh này thì về sớm chưa tới 10 giờ đêm vì anh có một đứa con gái mà vợ bệnh chết đã 5 năm rồi, anh đến chơi với cô vài 3 lần thì cũng không có chuyện gì xẩy ra cả, anh cũng thường xuyên về sớm như vậy. Chuyện bắt đầu từ đêm nay vì anh có ý muốn lập gia đình chung với cô, anh ngồi chơi chần chờ cũng hơn 10 giờ đêm. Xong anh mở miệng nói ra: “Xin đôi mình chung sống làm vợ chồng bên nhau”, lời nói vừa dứt lời thì chiếc ly nước uống như người đá thẳng về phiá cầu thang bay xuống đất, tiếp với tiếng gõ cái nền nhà bằng gỗ, nhưng tiếng gõ từ phiá dưới gầm nhà gõ lên cùng với tiếng bước như người bực bội dậm châm liên tục. Anh khủng hoảng đứng lên chạy xuống cầu thang nhà không kịp chào cô đi về, với tiếng hét lên khủng hoảng: Ma ma ma a a a! Khi xuống cầu thang mà chạm trán với bóng ma chồng cô đang đứng ở dưới đất. Anh đến chơi quá sợ sệt khủng hoảng và chạy thẳng vào chùa từ trong đêm, chắc là bay chứ không phải chạy đâu?

Chuyện ma quái bắt đầu xôn xao từng ngày trong làng, làm cho trời tối về đêm cũng không có ai muốn đi qua trước nhà cô nữa, người ta sẽ đi vòng về phiá cuối làng mới ngược về nhà khi đêm đến. Mấy người già trong làng, cả ông thầy sư cũng khuyên cô vào chùa để cắt duyên kiếp đường đời mỗi người mỗi đường đi, còn đứa con phải lo cho ăn học, ai đến tán cô thì ai cũng gặp chuyện lạ xảy ra nên cô mới vào chùa hôm nay.

Tôi ngồi uống nước dừa non và ngồi nghe cô bạn kể:

– Hai vợ chồng với một đứa con êm ấm thì bỗng nhiên anh bị lâm bệnh chết, trước khi chết hai người thề ước nhau dù làm ma hay người cũng ở với nhau muôn kiếp muôn đời, sau khi hỏa táng xong, người quen ai rảnh thì cũng hỏi thăm chia buồn vài lần thôi, còn cô sinh sống với đứa con đó.

– Người trong làng nhiều người thấy bóng anh quét dọn, nhiều người thấy anh đứng ở sàn nhà khi đêm rằm tới. Từ ngày anh chết đến giờ, đêm nào chị cũng thấy mùi của chồng mình bên cạnh khi ngủ và những đêm chị ngủ trên giường, bên cạnh sẽ lũm xuống thành hình người nằm đó, còn đắp chăn nửa đêm cho chị nữa, nhiều khi chị dẫn con vào thành phố đi chợ thì trời bỗng đổ mưa. Khi xa nhà chị hay gọi tới linh hồn anh ở nhà cất quần áo cho con, khi chị về tới nhà thì quần áo phơi ở dưới đất đã lên nằm trong nhà gọn gàng luôn vậy. Tôi ngồi nghe đến đây tôi nổi gai ốc gai mít đầy người giữa trưa luôn. Sau khi vào chùa cúng bái và cắt duyên kiếp hôm nay xong thì không lâu chị cũng có một gia đình thật là hạnh phúc và êm ấm, trong làng thì ai nấy đều mừng vui với chị.

Đến đây câu chuyện đã dài, tôi cũng xin hẹn lại với chuyện sau này.