– Mình cho rằng chính ông ta đấy ư?

_ Anh chắc chắn là ông ta.

_ Không ra vẻ một tác giả…

_ Có vẻ một người lo lắng… Ông ấy kiếm mình đấy… Kính chào Tiên sinh.

_ À, chào ông… Ông Bernard phải không?

_ Thưa vâng…Và đây nhà tôi… Nhà tôi không tin rằng chính là Tiên sinh chứ… Tiên sinh có vẻ già hơn trong hình… Thưa đi đường, Tiên sinh có mệt lắm không ạ?

_ Muốn kiệt sức… Suốt một ngày xe lửa… Ăn chẳng được gì… Nhưng, đã tới nơi… May mà còn được hai giờ trước khi diễn thuyết ; tôi có thể nghỉ ngơi một chút.

_ Thưa Tiên sinh, không được trọn hai giờ đâu… Trước khi đưa Tiên sinh lại khách sạn, tôi phải dắt Tiên sinh lại rạp đã… Chắc Tiên sinh muốn được coi qua.

_ Không đâu… Vì dẫu muốn đổi cũng không được kia mà…

_ Tôi rất ân hận, thưa Tiên sinh, nhưng chúng ta thế nào cũng phải tới đó. Tôi đã hẹn với ông Blavski chủ rạp hát bóng ; ông ấy đợi chúng ta… Ông Blavske dễ phật ý lắm… Với lại, tới đó tôi sẽ giảng giải ít điều với Tiên sinh, như vậy hơn… Phòng rộng nhưng âm hưởng kém… Tiên sinh phải nói lớn tiếng và đứng ở bên cạnh bàn, hơi quay mặt về phía trái…

_ Tôi mong rằng ít nhất sân khấu cũng có hệ thống sưởi chứ ; tôi mới bị cúm và y sĩ của tôi…

_ Rầu quá, sân khấu lại không có hệ thống sưởi… Thực ra, có đấy nhưng nó hư rồi… Với lại khi phòn chật thính giả thì không khí cũng mau ấm lên… Khốn nổi, tối nay, thính giả không đông…

_ Ít người giữ chỗ ư ?

_ Thưa Tiên sinh, rất ít… Chưa đầy hai mươi lăm hoặc ba chục người… Xin Tiên sinh yên lòng ; khi tôi thấy tai nạn đó, tôi đã cho phát không một số vé tại các trường học và trại lính để cho phòng khỏi trống quá.

_ Luôn luôn như vậy sao ?

_ Thưa không, chúng tôi có nhiều lần rất thành công. Nhưng tối nay, Jacques Thibault tấu nhạc trong phòng khánh tiết ở Thị sánh, và đoàn Baret lại diễn kịch Thời khó khăn ở rạp hát thành phố… Như vậy thì dĩ nhiên, một cuộc diễn thuyết…

_ Ông không thể thu xếp với các người tổ chức cuộc hoà nhạc và với ông giám đốc rạp hát được ư ?

_ Thưa Tiên sinh…đó là vấn đề chính trị… Tiên sinh lạ gì các cuộc bất hoà ở địa phương…Dù sao thì thính giả cũng không đông…đề tà không hấp dẫn họ… Những tiểu thuyết của Stendhal… Tôi không muốn làm Tiên sinh thất vọng, nhưng Tiên sinh cũng nhận rằng… Không, ở đây, người ta thích nghe những diễn văn chẳng hạn như : Ca khúc năm 1900. có ca nhạc, hoặc : Ái tình ở Thỗ Nhĩ Kì… nhưng tôi tin chắc rằng sẽ rất hay và thính giả sẽ không ân hận… Có điều là hơi phiền cho hội của chúng tôi vì hội nghèo…

_ Tôi rầu lắm… Thực ra, khi đọc bức thư của ông, thấy in cái tên : Hội văn học và Nghệ thuật, tôi đãtưởng rằng Stendhal…

_ Tôi xin thưa rõ… Hội văn học gồm một phần anh em mà tôi đóng vai cổ động ; nhóm chúng tôi muốn nhân dịp một diễn văn mà tiếp xúc thân mật hơn với một danh nhân… hoặc với một người chỉ mới được thiê hạ biết tới… Chẳng hạn tối nay dù diễn văn không được hoan nghênh thì chúng tôi rất sung sướng đã được dự tiệc với Tiên sinh…

_ Sao ? Có bữa tiệc nữa ư ?

_ Thưa vâng, bảy giờ rưỡi.

_ Nhưng trước khi lên diễn đàn tôi có bao giờ ăn uống gì đâu.

_ Thưa, tuỳ ý Tiên sinh…chúng tôi ăn còn Tiên sinh nói chuyện.

_ Ăn hồi bảy giờ rưỡi ?… Mà gần bảy giờ rồi !… Tôi giữ bộ đồ đi đường này được chứ?

_ Thưa Tiên sinh, uỷ ban tổ chức bận thường phục, còn diễn giả thì bận lễ phục smoking… Lệ ở đây nhưvậy… Với lại Tiên sinh còn dư thì giờ… Trên giấy ghi rằng tám giờ rưỡi bắt đầu khai mạc, nhưng công chúng ở đây tới rất trễ… Dù chín giờ mười lăm mới bắt đầu thì đa số thính giả cũng một lát sau mớ tới.

_ Vậy tối được rãnh vào khoảng mười giờ mười lăm ?

_ Nghĩa là, thưa Tiên sinh, sau buổi diễn thuyết, chắc chắn có một số bạn thân của chúng tôi. Tiên sinh kí vào vài cuốn sách cho họ… Rồi, mười một giờ , ông Perche xin được tặng Tiên sinh một li sâm banh.

_ Ông Perche là ai vậy ?

_ Ủa, Tiên sinh không biết ông Perche sao ? Ông ấy bảo rằng quen biết Tiên sinh từ hồi nhỏ. Học chung lớp đệ lục (1) với nhau.

_ Ông ấy nói vậy thì chắc là đúng rồi… Nhưng tôi xin ông năn nỉ ông Perche giùm, nhân danh tình bạn cũ của chúng tôi mà tha cho nhã ý đó… Tôi cần nghỉ ngơi.

_ Thưa Tiên sinh, đâu được… Ông Perche là một trong những người bảo hộ hội của chúng tôi… Thưa, phòng diễn thuyết đây… Không, đó là tờ quảng cáo phim.

Thưa cô bạn rất thân, tôi phải cho cô hay rằng tuần lễ này tôi đã đi xa để diễn thuyết, về tới nhà mệt

(1) Như lớp sáu (đệ thất cũ) của ta.