TĨNH THU CƯỜI:

– Anh cứ như trẻ con đòi quà, người ta đòi đan áo, anhcũng đòi. – Nói đến đây, Thu định thử lòng anh: – Anh định nhờ em đan áo à? Tạisao anh không nhờ… người yêu đan giúp?

Anh vội nói:

– Anh đâu có người yêu? Thu nghe ai nói anh có ngườiyêu?

Nghe anh nói chưa có người yêu, trong lòng Thu thì phấnkhởi, nhưng miệng tiếp tục giả vờ:

– Bà Trương bảo anh… có người yêu rồi, lần trước anhvề thă

Anh kêu oan:

– Chưa cưới thì lấy đâu ra vợ? Bà ấy rất muốn ghép Thuvới Lâm nên mới nói như thế. Thu cứ đến đội của anh hỏi xem anh đã có vợ chưa.Thu không tin anh thì tin tổ chức, được không?

– Việc gì em phải đến đội của anh để hỏi? Anh… cưới vợhay chưa… có liên quan gì đến em? – Thu nói.

Hình như anh cũng nhận ra thần sắc của mình biến đổi,nên cười cười rồi nói:

– Chỉ sợ Thu hiểu nhầm.

Trong lòng Thu cảm thấy ấm áp, nhất định anh rất thíchThu, nếu không tại sao anh sợ Thu hiểu nhầm? Nhưng Thu không dám hỏi tiếp, cảmgiác hình như đi đến bờ vực, hỏi tiếp, sẽ bước xuống đấy mất.

Anh cũng không nhắc lại, chỉ hỏi tình hình của Thu,Thu rất thẳng thắn nói chuyện gia đình mình, cảm thấy không phải giấu giếm anhđiều gì, có thể để anh biết, còn có thể thử thách anh. Thu kể chuyện bố mẹ bịđấu tố, bố phải về nông thôn, anh trai không được gọi về.

Anh lặng lẽ nghe không nói gì, mỗi khi Thu sắp dừnglại, anh lại gợi chuyện để Thu tiếp tục nói:

– Bắt đầu Cách mạng văn hóa, mẹ em vẫn chưa bị đấu.Lúc ấy, hễ đến tối em với lũ bạn chạy đến phòng họp của trường để xem, ở đấythường xuyên có cuộc đấu tố. Bọn em coi đấu tố như trò vui, nhại tiếng phổthông của mấy anh đội tuyên truyền người Phúc Kiến, là bởi họ nói “nào nào”thành “lào lào>

Hồi ấy bị đấu là cô giáo Chu Giai Tĩnh, nghe nói côcùng làm việc với Hứa Văn Phong, chị Giang, Thành Cương trong truyện Đáđỏ, về sau bị bắt, mất khí tiết cách mạng và đầu thú,được bảo toàn tính mạng. Tuy cô ấy cứ giải thích, vì “mất khí tiết”, tức là rồibỏ Đảng Cộng Sản, nhưng không phản bội, tức là không bán rẻ đồng chí, nhưng đếnCách mạng văn hóa thì bị đưa ra, coi như kẻ phản bội, bị đấu. Hồi ấy ban ngàycô ấy phải đi lao động, buổi tối bị đấu. Ban ngày cô đi lao động, bọn trẻ conchúng em vây lấy xem, nhại tiếng đội viên đội tuyên truyền Cách mạng: Chu GiaiTĩnh, còn gọi là Chu Phương Đạo, người thành phố “lào”, tỉnh “lào”, năm “lào”,tháng “lào”, ở trại tập trung “lào” đã phản bội cách mạng. Cô giáo Tĩnh vẫnthản nhiên như không, ngẩng cao đầu, không thèm để ý đến bọn trẻ con chúng em.Lúc đấu tố cô ấy cũng ngẩng cao đầu, không chịu cúi, thỉnh thoảng lại lạnh lùngnói: “Các người không tôn trọng lẽ phải, tôi không thèm nói với các người.”

Nhưng một hôm, em với lũ bạn lại đến phòng họp để xem,trông thấy mẹ em ngồi ở giữa vòng tròn, cúi đầu, bị đấu. Bọn trẻ con bắt đầucười em, nhại theo cách của mẹ, em sợ quá, bỏ chạy về nhà, trốn vào một chỗngồi khóc. Về nhà, mẹ không nói đến chuyện ấy, mẹ cứ nghĩ em không biết.

Cho đến ngày đấu tố công khai, mẹ biết không thể giấunổi chúng em, buổi trưa cho em ít tiền, bảo đưa em gái sang bên kia sông chơi,chưa đến giờ ăn cơm chiều chưa về. Hai chị em cứ phải trốn tránh đến tận nămgiờ chiều mới về. Vừa bước vào cổng trường đã thấy băng cờ, khẩu hiệu rợp trời,khẩu hiệu đả đảo mẹ, tên mẹ bị lộn ngược treo ở kia, lại còn chấm dấu son, bảomẹ em là phản cách mạng trong lịch sử…

Về đến nhà em thấy mẹ khóc sưng cả mắt, một bên mặtvừa đỏ vừa sưng lên, môi cũng bị sưng, tóc thì bị cắt nham nhở, mẹ đang soigương để cắt lại mái tóc cho ngay ngắn. Mẹ là con người kiêu ngạo, lòng tựtrọng rất mạnh, bị công khai đấu tố mẹ không thể chịu đựng nổi. Mẹ ôm em khóc,bảo nếu không vì ba đứa con thì mẹ không sống làm gì…

Anh khẽ nói:

– Mẹ em là người mẹ vĩ đại, vì con cái mà chịu đựngđau khổ và nhục nhã. Thu đừng quá buồn, rất nhiều người phải trải qua vận nguynày, nhưng chỉ cần kiên cường sẽ như cô giáo Tĩnh, ngẩng đầu làm người, sẽkhông còn đau khổ.

Thu cảm thấy anh không phân biệt rõ ràng ranh giớigiai cấp, cô giáo Tĩnh là kẻ phản bội, mẹ mình đâu giống như vậy? Thu vội giảithích:

– Mẹ em không phải là phản cách mạng trong quá khứ, vềsau mẹ được giải oan, vẫn được dạy học, vì những người kia nhầm, ông ngoại củaem đã từng là đảng viên cộng sản, về sau chuyển sang một địa phương khác, khôngtìm ra tổ chức, nên bị coi là tự động ra khỏi Đảng. Thời kỳ đầu giải phóng, ôngbị bắt và bị giam, không chờ sự việc được làm rõ ông đã qua đời ngay trong tù.Nhưng đấy không phải là vấn đề của mẹ em…

– Quan trọng là Thu phải tin ở mẹ, cho dù mẹ là phảncách mạng trong quá khứ, mẹ vẫn là một người mẹ vĩ đại. Chuyện chính trị khôngthể nói rõ… Thu đừng dùng tiêu chuẩn chính trị để đo lường người thân.

Thu nói:

– Luận điệu của anh giống như của cô giáo Tĩnh, concái cô ấy trách tại sao lúc ấy mẹ lại ra đầu thú, nói nếu không đầu thú thì bâygiờ giống như chị Giang, là một liệt sĩ cách mạng được mọi người ngợi ca. Ngườikhác chịu đựng được kẻ địch đánh đập khảo tra, tại sao mẹ lại không thể? Côgiáo Tĩnh nói: “Mẹ không sợ đánh đập khảo tra, không sợ chết, nhưng lúc ấy bốcác con bị tù, nếu mẹ không đầu thú thì các con đã chết từ lâu rồi. Mẹ chỉ làmột đảng viên bình thường, không quen biết một đảng viên nào khác, mẹ không bánrẻ bất cứ ai, mẹ chỉ nói với bọn chúng từ nay về sau không tham gia những hoạtđộng của Đảng”. Câu nói ấy của cô Tĩnh bị con gái tố giác, quần chúng cách mạngvẽ rất nhiều tranh đả kích, toàn là những bộ mặt xấu xí, độc ác>

Anh thở dài:

– Một bên là con cái, một bên là sự nghiệp, cô giáo ấycũng khó lựa chọn. Nhưng cho dù cô ấy không bán rẻ người khác, sự thật thì cũngkhông nên đối xử với cô ấy như thế. Hình như Đảng hồi ấy có chính xác, để bảotoàn lực lượng, cho phép đảng viên bị bắt có thể lựa chọn linh hoạt, có thểđăng báo ra khỏi Đảng, chỉ cần không bán rẻ đồng chí là được. Có một số ngườiđảm nhận chức vụ lãnh đạo, sau khi bị bắt có thể sử dụng cách ấy.

Anh nhắc đến mấy cái tên rất quen, nói họ đều bị bắt,và cũng đều được tha bằng cách ấy.

Tĩnh Thu nghe, mắt tròn xoe, mồm há hốc, bất giác nói:

– Anh… phản động quá!

Anh cười, nhìn Thu:

– Thu có định tố giác anh không? Thật ra những việc ấyđều là bí mật công khai của cấp trên, ngay cả cấp dưới cũng biết. Nhưng Thungây thơ trong trắng quá

Thu lo lắng nói:

– Em không tố giác anh, nhưng anh nói như vậy không sợngười khác tố giác à?

– Người khác là ai? Anh không nói với ai, chỉ nói vớiThu. – Anh cười, nói đùa. – Nếu Thu tố giác, anh nhận ngay, anh sẽ nguyện chếttrong tay Thu. Chỉ mong sau khi anh chết Thu sẽ cắm trước mộ anh một cành hoasơn tra, dựng một tấm bia, trên đó đề: “Nơi này chôn một người tôi đã từngyêu”.

Thu vung tay làm động tác đánh anh, dọa:

– Anh nói nhảm nữa em sẽ mặc kệ anh đấy!

Anh vươn đầu cho Thu đánh, thấy Thu không dám, anh mớirụt đầu lại, nói: – Có thể mẹ anh còn thảm thương hơn mẹ Thu. Hồi mẹ anh trẻ,có thể nói rất tiến bộ, rất cách mạng, mẹ dẫn đội bảo vệ nhà máy đi lục soáttài sản của nhà cha mẹ mình là tư sản, tận mắt trông thấy người ta tra khảo ôngngoại anh, mẹ không đồng tình với ông, cảm thấy việc mẹ làm đều vì cách mạng.Tuy sau đấy mẹ lấy bố anh, nhưng mẹ chịu lép vế, chỉ làm một cán bộ nhỏ ở HộiVăn nghệ quần chúng thành phố. Mẹ lấy bố anh bao nhiêu năm và cũng vạch rõ ranhgiới giai cấp với cha là tư sản, nhưng trong cốt tủy mẹ vẫn là phần tử trí thứctiểu tư sản, thích văn chương, thích lãng mạn, thích cái đẹp. Mẹ đọc rất nhiềusách, bản thân cũng viết được chút ít nhưng không gửi đăng báo, xuất bản, làbởi mẹ biết những chuyện mình viết đều là thứ của giai cấp tiểu tư sản. TrongCách mạng văn hóa, bố anh bị quy là “phái cầm quyền đi theo con đường tư bản”,bị đấu, bị cách li, bọn anh bị đuổi khỏi khu vực quân khu, mẹ anh cũng bị tố,bảo mẹ anh là tiểu thư con nhà tư sản, đã lôi kéo hủ hóa cán bộ cách mạng, dùngthủ đoạn vô cùng bỉ ổi để quyến rũ bố anh, kéo cách mạng xuống nước. Hồi ấy,trụ sở của Hội Văn nghệ dán đầy báo chữ to và biếm họa rất bẩn thỉu, miêu tả mẹanh là một phụ nữ xấu xa bẩn thỉu.

Mẹ anh giống như mẹ Thu, là một phụ nữ kiêu ngạo, chưabao giờ bị ai sỉ nhục, cho nên không thể chịu đựng nổi. Mẹ anh cãi nhau với bọnngười kia, biện hộ cho bản thân, nhưng càng biện hộ càng khốn đốn, bọn chúngdùng đủ mọi cách để sỉ nhục mẹ anh, bắt phải khai ra những tình tiết gọi làquyến rũ bố anh, phải khai thật tỉ mỉ những gì trong đêm tân hôn, còn lợi dụngđấu tố để sờ soạng khắp người mẹ anh, mẹ anh chửi, bọn chúng đánh mẹ, chửi mẹ,bảo mẹ anh bị đấu tố mà vẫn lợi dụng để quyến rũ đàn ông. Hồi ấy, mỗi lần vềnhà mẹ tắm rất lâu bởi cảm thấy khắp người bị bôi bẩn. Bọn chúng đánh mẹ rấtđau, đến nỗi mẹ không đứng lên nổi bọn chúng mới cho mẹ về.

Hồi ấy trên tỉnh, báo của tỉnh, báo của thành phố inđầy những điều bị phê phán, bị vạch trần, càng về sau càng nói những điều bẩnthỉu, hèn hạ, phần lớn là những chuyện trụy lạc hủ bại trong sinh hoạt, bảo bốdụ dỗ, ngủ với rất nhiều y tá, thư ký, nữ nhân viên. Anh giấu những thứ đó,không để mẹ trông thấy, nhưng mẹ vẫn thấy, vì quá nhiều, không sao giấu hết. Mẹbị đánh đập hành hạ vẫn kiên trì sống, nhưng những chuyện “phản bội” của bố làmcho mẹ quỵ hẳn, mẹ dùng cái khăn quàng rất dài để kết thúc sinh mệnh. Di chúccủa mẹ chỉ có mấy câu: Bản chất trong sáng, sinh mệnh không trong sạch; sinhkhông gặp thời, chết hối hận!

Thu khẽ hỏi:

– Có đúng bố anh… có những chuyện đó không?

– Anh cũng không biết. Anh cảm thấy bố rất yêu mẹ, tuybố không biết phải yêu như thế nào mẹ mới thích, nhưng bố vẫn rất yêu. Mẹ anhmất đã nhiều năm rồi, bố vẫn ở vậy, nhiều người tỏ ý muốn bố tục huyền, nhưngbố không chịu. Bố anh lúc nào cũng thở than bảo câu nói của Mao Trạch Đông thậtcó lí: “Thắng lợi đến từ sự kiên trì”. Có lúc, tưởng như đi đến chỗ tuyệt vọng,cho rằng không còn hi vọng, nhưng nếu kiên trì tiếp, kiên trì nữa, rồi sẽ trôngthấy ánh sáng thắng lợi.

Thu không ngờ anh có một quá trình thê thảm hơn mình,rất muốn an ủi anh, nhưng không biết phải an ủi thế nào, chỉ biết nói:

– Những năm gần đây anh sống rất buồn…

Anh không nói đến bố nữa, hai người lặng lẽ đi, bỗnganh nói:

– Anh… có thể lên thành phố K với Thu được không?

Thu:

– Anh lên phố làm gì? Nếu mẹ em trông thấy, hoặc thầygiáo, bạn học thấy, sẽ cho rằng…

– Cho rằng thế nào?

– Cho rằng… cho rằng… dù sao… dù sao cũng ảnh hưởngkhông tốt.

Anh cười:

– Thu sợ, sợ không nói được tại sao à? Yên tâm đi, Thubảo anh không đi, anh sẽ không đi. Lời Thu nói là chỉ thị tối cao, anh phải làmtheo. – Anh thận trọng hỏi. – Vậy anh có thể chờ Thu ở phố huyện được không?Phố huyện không ai biết chúng mình, nếu Thu sợ, anh có thể đi xa nhau một chút.Lúc Thu quay lại vẫn đi theo đường này chứ? Thu đi một mình anh yên tâm saonổi.

Thu thấy anh rất ngoan ngoãn, bảo không được lên thànhphố anh không dám đi theo. Thu rất cảm động, chợ mạnh dạn hơn:

– Nếu không ảnh hưởng đến công việc, anh… chờ em ở phốhuyện nhé. Em đi chuyến xe bốn giờ chiều mai, năm giờ về đến phố huyện.

– Anh chờ Thu ở bến xe.

Hai người lặng lẽ đi một đoạn nữa, Tĩnh Thu nói:

– Anh kể chuyện cho em nghe đi, anh đọc nhiều sách,chắc chắn nhớ nhiều chuyện, kể cho em nghe một chuyện.

Anh liền kể mấy chuyện, cứ kể hết mỗi chuyện Thu lạihỏi: “Còn không? Còn nữa không?”. Anh lại kể. Cuối cùng anh kể một chuyện khôngcó đầu đề, đại ý nói có một thanh niên để cứu sự nghiệp và con đường tiến thâncủa cha đã đồng ý lấy con gái của một vị cấp trên của cha làm vợ, nhưng tronglòng anh lại không muốn sự việc kéo dài. Về sau anh gặp một người con gái màanh thích, anh muốn lấy người con gái này, nhưng cô gái biết anh đã có vợ, nênkhông tin ở anh và trốn tránh không gặp.

Nói đến đây anh dừng lại.

– Về sau thế nào? Anh kể hết đi. – Thu hỏi.

– Anh không biết kết cục thế nào, nếu Thu là… ngườicon gái kia, ý anh là, Thu là người con gái mà anh ta gặp sau đấy, sẽ thế nào?

Thu suy nghĩ giây lát rồi nói:

– Em nghĩ, nếu anh kia có thể nói mà không làm với mộtngười con gái, anh ta cũng có thể nói mà không làm với một người con gái khác,cho nên… nếu em là người con gái sau đấy anh ta gặp, chắc chắn em cũng sẽ tránhmặt.

Nói đến đây, chợt Thu bừng tỉnh:

– Có phải đấy là chuyện của anh? Anh đang kể chuyệncủa mình đấy à?

Anh lắc đầu:

– Không phải chuyện của anh, chuyện như thế có rấtnhiều trong sách, hầu hết các mối tình đều giống như thế. Thu đã đọc RomeovàJuliet chưa? Chả phải Romeo rất yêu Juliet đấy thôi? Nhưngnên nhớ, trước khi gặp Juliet, Romeo cũng đã có một người con gái khác. Thuquên rồi à, hôm Romeo gặp Juliet, anh ta đi cùng một người con gái khác đến dựbuổi họp mặt, nhưng trông thấy Juliet anh ta mới yêu nàng. Thu bảo, có phảiRomeo nói mà không làm với một người con gái cũng sẽ nói mà không làm vớiJuliet không?

Thu suy nghĩ rồi nói:

– Anh ta nói mà không làm với Juliet là bởi anh tachết sớm.

– Ồ, nhớ rồi, câu chuyện anh vừa kể kết thúc thế này:về sau anh kia như kẻ điên, tìm cô gái khắp nơi, nhưng không tìm thấy, anh takhông chịu nổi cuộc sống không có cô kia, nên… tự tử.

– Chắc chắn là anh bịa.